Đọc The Mountains sing là đọc một câu chuyện về những con người Việt Nam, bối cảnh 100% Việt Nam, rất nhiều câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ, cả đôi lời hát ru của Việt Nam xuất hiện, trải dài theo một giai đoạn lịch sử nhiều biến động, đau thương của dân tộc (từ những năm 1920 đến sau 1975) khiến trái tim bạn phập phồng. Và khi bạn đọc trọn tiểu thuyết này không phải bằng tiếng Việt, mà bằng tiếng Anh thì có thể đó là một trải nghiệm rất khó gói gọn trong vài câu. Với cách kể gần gũi thông qua lời kể của hai nhân vật chính là bà ngoại, Diệu Lan và cháu gái, bé Hương, độc giả sẽ sống trong những cảm giác thân thuộc nhưng vẫn choáng ngợp, cảm giác bi thương cùng cực nhưng vẫn xen lẫn hi vọng và niềm tin. Tác giả, ở lời cảm ơn cuối truyện, cho biết câu chuyện dựa trên trải nghiệm của chính gia đình mình và những người xung quanh. Điều này cũng sẽ dễ đồng nhất với cảm giác của người đọc, vì độc giả có thể cảm nhận được nỗi đau rất sâu và rất thực của những người đã phải đi qua nạn đói năm Ất Dậu, những cuộc chiến tranh, qua mất mát và những đắng cay không bút mực nào tả xiết của thời kỳ hậu chiến… nhưng cũng cảm giác rằng tác giả đã rất, rất cố gắng chuyển tải với giọng trung dung nhất có thể, với nhiều niềm tin yêu và hi vọng nhất.
Với tiểu thuyết đầu tay của mình, nhà thơ Nguyễn Phan Quế Mai đã dày công đặt những người phụ nữ tuyệt vời nhất, mạnh mẽ, can trường nhất vào trung tâm câu chuyện của mình, như “những ngọn núi”, điều thường được so sánh với hình ảnh của những người cha. Tuy những người cha như ông Trần, ba Hùng cũng đã làm rất tốt vai trò của mình, nhưng chiến tranh khắc nghiệt, những người phụ nữ của họ phải và đã trở thành những ngọn núi vững chãi và kiên cường. Những người mẹ ấy chưa bao giờ đánh mất tình yêu thương vô bờ chảy trong huyết quản của mình và cũng chưa bao giờ e sợ giữa lằn ranh sống chết, khi phải bảo vệ những đứa con. Như lời một danh nhân đã nói, trên thế gian này, kỳ quan đẹp nhất quả thật là trái tim người mẹ.
So với gia phả dòng họ Buendía trong Trăm Năm Cô Đơn thì gia phả bốn đời nhà họ Trần đơn giản và dễ nhớ hơn rất nhiều. Điều tôi muốn nói ở đây là những cái tên rất đẹp, khi gọi lên như mang trong đó những mong ước tốt lành nhất từ đấng sinh thành: Minh, Đạt, Ngọc, Thuận, Hạnh, Sáng.
Nạn đói, cải cách ruộng đất và nỗi oan ức thấu trời, rồi những cuộc chiến tranh có thể trả về cho người mẹ Diệu Lan những đứa con rất khác, với những vết thương hữu hình trên da thịt hay vô hình trong tâm hồn, và cả những nỗi đau để lại xuyên thế hệ, bởi chất độc g.iết người ghê gớm nhưng lại có cái tên rất “đẹp”, chất độc màu da cam; nhưng tất cả đều không thể làm suy suyển tình yêu thương chan chứa trong trái tim bà.
Chỉ có một chút không được đến mức như tôi mong đợi là mặc dù những cao trào cảm xúc có thể đánh động vào người đọc khá sâu nhưng có lẽ vì nền tảng có thật của câu chuyện đã khép lại như thế nên một số tình huống và cách kết thúc một số nút thắt của câu chuyện không có quá nhiều bất ngờ. Dẫu vậy, sự ấm áp và bao dung của tình người ở lại cũng sẽ đủ khiến bạn hài lòng.
*** Trích dẫn:
“I realized that war was monstrous. If it didn’t kill those it touched, it took away a piece of their souls, so they could never be whole again.”
“The more I read, the more I became afraid of wars. Wars have the power to turn graceful and cultured people into monsters.”
“I don’t believe in violence. None of us has the right to take away the life of another human being.”
“Human lives were short and fragile. Time and illnesses consumed us, like flames burning away these pieces of wood. But it didn’t matter how long or short we lived. It mattered more how much light we were able to shed on those we loved and how many people we touched with our compassion.”
*** Một vài thông tin khác về tác giả và tác phẩm:
– The Mountains sing ra mắt năm 2020, đã được đón nhận nồng nhiệt với rất nhiều lời khen, được dịch ra gần 10 ngôn ngữ khác nhau, giành 6 giải thưởng quốc tế và nằm trong danh sách các sách bán chạy toàn cầu, tính tới nay đã có các bản tiếng Anh, Hà Lan, Ý, Thụy Điển…. nhưng chưa có bản dịch tiếng Việt.
– Nhà thơ, nhà văn Nguyễn Phan Quế Mai (sinh năm 1973) đã dành suốt 5 năm để hoàn thành tiểu thuyết đầu tay của mình.
– Tên của tiểu thuyết, The Mountains sing, được tạm dịch là Những ngọn núi ngân vang, nhưng cũng là hàm ý chơi chữ của nữ tác giả, gắn liền với hình ảnh Sơn Ca được nhắc đến trong truyện, con chim Sơn Ca được khắc bằng gỗ là vật kỷ niệm chứa đựng tình yêu thương của người cha gửi bé Hương giữa những ngày chiến đấu ở núi rừng Trường Sơn, kèm dòng chữ khắc bên dưới: “Con là dòng máu nóng trong tim cha”.
– “The Mountains Sing là một thiên hùng ca về lịch sử bi thương của Việt Nam trong thế kỷ 20, vừa có tầm bao quát vừa có lối kể chuyện gần gũi. Thông qua nỗi vất vả của một gia đình, Nguyễn Phan Quế Mai mang chúng ta đến gần hơn với sự kinh hoàng của nạn đói, chiến tranh và đấu tranh giai cấp.
Nhưng cũng trong cuốn tiểu thuyết mê hoặc và thương tâm này, tác giả đồng thời cho người đọc thấy một Việt Nam thời hậu chiến, đất nước của hi vọng và tái sinh, ngôi nhà cho những ai chưa từng bỏ cuộc.” – nhà văn Nguyễn Thanh Việt chia sẻ (tác giả đoạt giải Pulitzer năm 2016 với tiểu thuyết The Sympathizer) .
